Doğum İzni:Ücretli ve Ücretsiz İzinler&Süt İzni
Türkiye’de anneler için doğum izni, kanunlarla belirlenmiş haklar çerçevesinde düzenlenir. Çalışan annelere doğum öncesi ve doğum sonrası olmak üzere belirli bir süre izin hakkı tanınır. İzinler 0-3 yaş aralığındaki bebeklerin evlat edinilmesi süreçleri sonrası için de kapsayıcıdır. Bu düzenleme, her ne kadar yeterli olamasa da annelerin hem iş hayatlarına ara vermeden bebeklerine vakit ayırabilmelerini hem de doğum sürecinde maddi olarak desteklenmelerini amaçlar.
Ücretli İzin
-Kadın çalışanların doğumdan önce 8 hafta, doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 haftalık süre boyunca çalıştırılmaması esastır. Bu süre ücretli izin sürecini kapsar.
-Çoğul gebelik (ikiz, üçüz vb.) durumunda doğumdan önce çalıştırılmayacak 8 haftalık süreye 2 hafta daha eklenir.
-Sağlık durumunun uygun olduğunu doktor raporu ile belgeleyen kadın çalışanlar, istemeleri halinde doğuma 3 hafta kalıncaya kadar çalışabilirler. Bu durumda kullanılmayan doğum öncesi izin süresi doğum sonrasına eklenir. Ancak doğumdan önceki 3 haftalık sürede yani gebeliğin 37.haftasından sonra anne adayı talep etse dahi çalıştırılamaz.
-Anne adayının erken doğum yapması halinde doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenerek kullandırılır.
-Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinen çalışana, çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren sekiz hafta analık izni kullandırılır.
Ücretli izin döneminde ücret nasıl alınır?
Kadın çalışanlar doğum izni süresince işverenlerinden doğrudan maaş almazlar. Bunun yerine ödemeler Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından belirlenmiş analık sigortası kapsamında yapılır. Sigortalı çalışan kadın, doğum iznindeki çalışmadığı her gün için geçici iş göremezlik ödeneği alır.
Bu ödenek doğum izni süresince annenin maaşının tamamını değil bir kısmını karşılar. Ödeme tutarı son 12 ayın brüt maaşının günlüğe çevrilmesi ile hesaplanır ve anne olan çalışanın aldığı ücret bu hesaplanan ücretin üçte ikisi kadardır. Yani kadın çalışan, izinde olduğu her gün için brüt maaşının üçte ikisini SGK’dan alır.
Doğum sonrasında hastanenin sisteme işlediği rapora işverenin onay vermesi sonrasında bu süreç başlatılmış olur. Yani anne olan çalışanın ayrıca başvuru yapmasına gerek olmaz. Raporların işverence tek seferde veya parça parça onaylanmasına göre ödemeler SGK tarafından anlaşmalı banka şubeleri veya PTT aracılığıyla yapılır. Ödemelerin yapılıp yapılmadığı e-devlet sistemi üzerinden takip edilebilir.
Ücretsiz İzin
Anne olan çalışanın yasal doğum izni bittikten sonra talep etmesi halinde verilen ve karşılığında herhangi bir ücret ödenmeyen izindir.
Belirtmek gerekir ki işverenin anne olan çalışandan gelen ücretsiz izin talebini kabul etmemesi gibi bir durum söz konusu olamaz. Kanuna göre anne olan çalışan bu hakka sahiptir. En az 1 ay önceden bu talebini yazılı olarak bildirir. Bu durum kesinlikle işten çıkarma nedeni sayılamaz. Böyle bir durumda anne olan çalışan işvereni haksız fesih nedeniyle dava edebilir.
Mevzuata göre iki tip ücretsiz izin hakkı bulunur. Bu seçenekler arasında tercih yapılması gerekir.
-6 aya kadar ücretsiz izin hakkı
Anne olan çalışana istemesi halinde 6 aya kadar ücretsiz izin hakkı verilir. Bu süre yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.
-Çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin hakkı
Çalışana birinci doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün, sonraki doğumlarda ise 180 gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir. Çoğul doğum hâlinde bu sürelere otuzar gün eklenir.
Süt İzni
Süt izni, doğum yapan kadınlara bebeklerini emzirmelerini ve bebeğin sağlıklı gelişimi için gerekli süt üretimini sağlamalarını kolaylaştırmak amacıyla verilen bir izin türüdür. Bu izin, annelerin işlerine ara vererek bebekleriyle zaman geçirmesini ve onlara gerekli bakımı sağlamasını mümkün kılar. Süt izni, hem annenin hem de bebeğin sağlık ve refahını korumak için önemli bir hak olarak kabul edilir.
Kadın çalışanlara, doğumdan sonra çocuk 1 yaşına gelene kadar, günde 1.5 saat süt izni verilir. Bu süre, annenin tercihi doğrultusunda günün herhangi bir saatinde kullanılabilir. Uygulamada bazen bu saatlerin haftalık olarak birleştirilerek tek bir günde kullandırılmasına müsaade edildiği de görülmektedir. Çocuk 1 yaşına geldiğinde ise bu izin hakkı sona erer.
İşveren, süt izni süresini sınırlamamalı veya izin kullanımını zorlaştırmamalıdır. Çalışan annelerin süt iznini rahat ve etkili bir şekilde kullanabilmeleri için işverenlerin gerekli olan desteği sağlamaları gerekmektedir.
